Kiedy w pierwszych wiekach II tysiąclecia zakończyła się era panowania kultury sumeryjskiej, hegemonię objęła nowa amorycka stolica – Babilon. Amoryci to plemiona semickie, które na przełomie III i II tysiąclecia opanowały znaczącą część Mezopotamii, i doprowadziwszy państwo sumeryjskie do upadku stworzyły własną kulturę.

            Jednym z jej głównych ośrodków było miasto Larsa, sławne z odnalezionych tu dzieł z brązu, m.in. grupie figuralnej trzech kozic wspiętych na tylnych nogach i uniesionych przednich, ustawionych na postawie, podtrzymywanej przez dwie postacie. Głowy zwierząt zostały wypolerowane i pokryte złotem. Innym dziełem jest posążek Oranta, upozowanego na niewysokim cokole mężczyzny, który przyklęknął na jednym kolanie, unosząc prawą rękę do twarzy. Jego dłonie i twarz zostały pokryte warstwą złota.

            Do ważnych ośrodków należało miasto Mari, położone nad środkowym Eufratem, gdzie archeolodzy odkryli założenia architektoniczne, świadczące o ogromnym rozmachu budowlanym. Do najważniejszych budowli należał ogromny pałac królewski, liczący kilkaset pomieszczeń oraz sześć świątyń, wśród nich świątynia bogini Isztar, gdzie znaleziono posążek z gipsu i lapis lazuli, przedstawiający brodatego mężczyznę o splecionych na wysokości piersi dłoniach i szeroko otwartych oczach. Takie figurki wierni ofiarowywali bogom jako wotum.

Tron władcy znajdował się na pałacowym dziedzińcu, stąd zarządzał sprawami wojskowymi i gospodarczymi, wydawał wyroki i przyjmował posłów. Mari, podobnie jak Larsa, zostało zajęte i zburzone przez Hammurabiego i nigdy nie odzyskało dawnej świetności.

            Miasto Babilon należało do najbardziej prężnych ośrodków Mezopotamii, ich zjednoczenie było dziełem wielkiego przywódcy Hammurabiego

            Twórca potęgi Babilonu, Hammurabi, został uwieczniony na słynnej czarnej steli wykonanej z diorytu. Obejmujący 282 artykuły kodeks, który miał na celu rejestrację obowiązującego prawa i panujących zwyczajów, powstał około 1772 roku p.n.e. Zasadniczym zadaniem było ustalenie jednolitych dla całego obszaru norm prawnych, dotyczących wymiaru sprawiedliwości, wykroczeń, ziemi, małżeństwa, rolnictwa, najmu i handlu niewolnikami. Kodeks jest wyryty w równoległych wersach poniżej sceny dialogu boga Szamasza z królem.

            Kodeks jest umieszczony na mierzącej ponad 2 metry steli, bloku diorytu przypominającym kolumnę i zilustrowany figuralnym reliefem. Górna część w formie zakończonej półkoliście płyty przedstawia z prawej siedzącego na tronie odzianego w długą szatę boga z promieniami słonecznymi u ramion, z głową zwieńczoną wysoką tiarą. Szamasz wyciąga prawą dłoń ku stojącej z lewej postaci Hammurabiego, wręczając mu długi przedmiot, interpretowany czasem jako berło lub też zbiór praw. Król jest odziany w długi płaszcz narzucony na lewe ramię, podczas gdy prawe pozostaje odsłonięte. Układ sceny sugeruje, że to Szamasz jest rzeczywistym twórcą prawa, władca zaś tylko wykonawcą boskich nakazów. Przepisy kodeksu wywarły wielki wpływ na ustawodawstwo następnych stuleci.

            Twórca potęgi Babilonu, Hammurabi, panował w latach 1792 – 1750 p.n.e., zaś ekspansja cywilizacyjna Babilonu trwała mniej więcej półtora wieku, później mieszkańcy ulegli naporowi wojowniczych plemion, m.in. Hetytów z Anatolii. Ostatni okres sztuki babilońskiej przypada na dominację Kasytów, którzy przejęli wiele elementów cywilizacji zajętych obszarów.

Joanna Tomalska

Bibliografia:

J. Pijoan, Sztuka babilońska i asyryjska, w: Sztuka świata, t. 1, Warszawa 1989.