Autor nieznany
Ok. 1480 r., sztuka gotycka, Moszczenica Niżna, Małopolska, Polska
Tempera na desce
Wysokość 255 cm, szerokość190 cm
Muzeum Narodowe, Kraków, Polska
Źródło fotografii:
http://muzea.malopolska.pl/obiekty/-/a/26885/1114878
Statyczną, środkową część tryptyku, jej podstawę, zwieńczenie oraz dwa ruchome skrzydła pokrywają malowidła.
Na wewnętrznej powierzchni skrzydeł i w części środkowej złote tło w dolnych partiach wypełnione soczystą zielenią niskiej roślinności.
W centrum, święta Maria Magdalena, unoszona przez siedem otaczających ją aniołów w białoróżowych, długich szatach, mocno udrapowanych w dolnych partiach.
Rozpostarte skrzydła nieregularne, pulsują czerwienią, żółcieniem, zielenią i czernią.
Święta ukazana w postaci młodej, szczupłej kobiety z dłońmi złożonymi w geście modlitwy. Klęczy na plecach anioła o rozpostartych skrzydłach i ramionach. Ich sylwetki zwrócone lekko w lewo.
Po bokach, nachyleni ku sobie klęczą kolejni dwaj aniołowie podtrzymując nogi świętej.
Ponad nimi dwa następne. Przytrzymują biało-przeźroczysty szal, osłaniający jej łono. Ostatnia para aniołów po bokach jej głowy podtrzymuje dużą półkolistą koronę ze złotą, zdobioną obręczą. Na szczycie korony krzyżyk.
Za przechyloną głową świętej złote koło nimbu.
Nad wysokim czołem wąska opaska z kwiatuszkiem. Twarz pociągła.
Pod wąskimi brwiami ciemnobrązowe oczy. Nos długi, wydatny.
Policzki zaczerwienione. Małe, pełne usta.
Kręcone, żółtobrązowe włosy sięgają połowy ud.
Ciało okrywają kosmyki krótkich, falistych, rudo-złotych włosów.
Naga: szyja, dłonie, kolana i stopy.
Przedstawienie ilustruje legendę, według której święta Maria Magdalena spędziła koniec życia na pustyni, unoszona codziennie przez anioły dla słuchania niebiańskich chórów.
Gdy jej ubrania rozpadły się, ciało obrosły włosy osłaniając nagość.
Na jasnożółtej podstawie, tak zwanej predelli, o kształcie odwróconego, niskiego trapezu, dwa anioły w białych szatach.
Rozpościerają chustę św. Weroniki z odbiciem twarzy Chrystusa.
Okalają ją ciemne włosy i broda.
Spod jego cierniowej korony spływają strużki krwi, z opuchniętych zaczerwienionych oczu płyną łzy.
Wszystkie anioły w postaci uskrzydlonych chłopców. Owalne twarze okalają półdługie, kręcone jasne włosy.
Szaty na piersiach przepasane krzyżującymi się, zielonymi wstążkami.
W zwieńczeniu części środkowej, Archanioł Michał ważący duszę w dniu Sądu Ostatecznego.
Nad głową, w jego prawej dłoni miecz. W drugiej, przy biodrze, waga szalkowa.
Na prawej szali diabełki, druga przeważa poza dolną ramę obrazu.
Archanioł Michał w białej szacie i powiewającym czerwono-oliwkowym płaszczu, stoi na jasnej, kamienistej ścieżce. Za nim zaokrąglone, zielone pagórki.
Potężne, rozpostarte, granatowo-niebieskie i żółto-czerwone skrzydła Archanioła wpisują się w kształt łuku zamykającego od góry malowidło w tak zwany ośli grzbiet.
Na nim rzeźbione listki i kwiatony w formie czteroramiennego pęku kwiatów i liści.
Po bokach tryptyku, na wewnętrznych stronach skrzydeł, dwaj święci.
Po lewej siwowłosy święty Mikołaj w stroju biskupa - bogato zdobiona mitra, czarna peleryna z czerwoną podszewką, srebrno-złoty ornat, białoróżowa alba.
Przy ramieniu złota laska - pastorał.
W jednej dłoni czerwona księga, druga dłoń uniesiona w geście błogosławieństwa.
Po prawej młody święty Florian w srebrno-złotej, kanciastej zbroi i długim czerwonym płaszczu z ciemnozieloną podszewką.
W jednej dłoni drzewce włóczni z proporcem, druga osłonięta prostokątną czerwoną tarczą. Na proporcu i tarczy złoty krzyż. Na jasnych długich włosach wianuszek z czerwonych kwiatków. Głowy świętych na tle nimbów. Obaj zwróceni są ku środkowej części tryptyku.
Po zamknięciu skrzydeł zostaje ona przesłonięta.
Na zewnętrznych skrzydłach na brązowym tle, Chrystus Bolesny i Matka Boska Bolesna. Oboje stoją na szaro-beżowej posadzce, lekko zwróceni ku sobie. Ich delikatnie przechylone głowy na tle złotych, nieznacznie wklęsłych nimbów.
Na nimbie za głową Chrystusa, trzy ramiona krzyża.
Wokół długich, kręconych włosów korona upleciona z zielonych, kolczastych gałązek.
Ciemnobrązowe oczy, wzrok opuszczony.
Na dłoniach i stopach rany kłute, pod piersią z lewej niewielka rana cięta.
Chrystus obejmuje ją palcami.
Przy zranionej piersi bicz, narzędzie męki.
Przy drugiej wiązka gałązek palmowych, symbol męczeństwa.
Z ran spływają strużki krwi. Biodra otacza biała przepaska, perizonium.
Matka Boska Bolesna z dłońmi splecionymi w geście modlitwy. Oczy lekko podkrążone. Głowę i szyję osłania biała chusta.
Na czarną suknię zarzucony obszerny, białoróżowy płaszcz z czerwoną podszewką. Spod niego wystaje czubek czarnego bucika.
Zewnętrzne skrzydła w malowanych, czerwonych ramach z rozetkami czarnych kropek.
Tryptyk świętej Marii Magdaleny jest rzadkim przykładem ołtarza zachowanego kompletnie. Ołtarz szafiasty był formą ołtarza charakterystyczną dla gotyku. Składał się z nieruchomej części środkowej i ruchomych skrzydeł bocznych i określany był mianem
tryptyku. Gdy istnieją dwie pary skrzydeł bocznych, z których jedna jest ruchoma, a druga, zewnętrzna nie, mówimy o pentaptyku. Dla podkreślenia istnienia skrzydeł bocznych bez zaznaczania ich ilości stosuje się określenie poliptyk. Skrzydła zdobiły malowidła lub rzeźby. Mechanizm zamykania i otwierania skrzydeł umożliwiał zmianę wyglądu nastawy ołtarzowej. Nastawę wieńczyło ozdobne zwieńczenie. Całość ustawiano na mensie, czyli zasadniczej części ołtarza, stąd nazwa nastawa ołtarzowa, lub inaczej retabulum.
Nastawa łączyła się najczęściej z mensą za pośrednictwem predelli, czyli niskiej ścianki, zwykle nieco krótszej niż długość mensy, zdobionej malowidłem lub płaskorzeźbą.
Audiodeskrypcja: Marta Golik-Gryglas, Barbara Szymańska
Fundacja Audiodeskrypcja
www.isztuka.edu.pl
Źródła i polecane strony:
S. Kozakiewicz red., Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 1976.
