Simone Martini, jest obok Giotta kolejnym przedstawicielem malarstwa włoskiego trecenta, jak według włoskiego nazewnictwa przyjętego w historii sztuki, określa się wiek XIV. Przełomowe dokonania Giotta w zakresie sposobu odzwierciedlania przestrzeni wywarły wpływ na twórczość młodszego od niego Simone Martiniego. Wpływy tego nie należy jednak przeceniać. W kształtowanie się stylu Simone Martiniego dużą rolę odegrało kilka różnych czynników.

Życie Simone Martini przypada na okres pomyślnego rozwoju włoskim miast-państw. Silne gospodarczo, głównie dzięki handlowi, stawały się niezależnymi republikami. Konkurowały ze sobą ekonomicznie i militarnie. Świadectwami rodzących się potęg stały się nowe katedry i gamach miejskie. Zadaniem sztuki staje się dokumentowanie osiągnięć i dodawanie splendoru. Artyści, obok instytucji kościelnych, zyskują nowych mecenasów – władców miast. Włoscy kupcy wiele podróżują, zarówno na Północ – do Niemiec czy Francji jak i na Wschód. Na półwysep apeniński przybywają uchodźcy z Konstantynopola. Italia staje się otwarta zarówno na wpływ sztuki bizantyńskiej jaki i północnego gotyku. W tym klimacie wzrasta Simone Martini.

W roku 1309, gdy papież Klemens V wraz z kurią osiadł w Awinionie rozpoczyna się trwająca do 1377r. niewola awiniońska papieży – czyli okres rezydowania papieży w Awinionie na południu Francji. Fakt ten  będzie miał duży wpływ na życie Simone.

Był on synem Martina, pochodzącego ze Sieny. Urodził się prawdopodobnie w roku 1284. Malarstwem zajmował się jego brat a także być może ojciec. W roku 1324 Simone Martini poślubił Giovannę, córkę malarza Memma di Filipuccio, asystenta Giotta w Asyżu, przyjaciela i współpracownika innego znanego malarza tamtych czasów Duccia. Ze szwagrem, bratem Giovanny, Lippem Simone Martini wspólnie pracował realizując liczna zlecenia w różnych miastach.

Jak to często bywa w przypadku artystów z XIV i XV wieku pierwszą wzmianka o artyście jaka zachowała się do naszych czasów nie dotyczy jego twórczości ale majątku, konkretnie dwóch pożyczek, jakie udzieliły mu władze Sieny w roku 1315. W tym samym roku Simone kończy fresk Maesta, wykonany w Sali Rady sieneńskiego ratusza. W oczach współczesnych sobie, dzięki temu freskowi, Simone Martini zyskał duże uznanie. Widziano w nim następcę Duccia, pod którego wpływem Simone pozostawał na początku kariery. Simone nie tworzy tylko w Sienie. W Asyżu pracuje z uczniami Giotta tworząc freski w kaplicy świętego Marcina. W roku 1317 przebywa w Neapolu i maluje Świętego Ludwika z Tuluzy koronującego Roberta Andegaweńskiego. Odnotowany jest jego pobyt w San Gimignano. W roku 1319 wzmiankowany w Pizie, gdzie tworzy dla kościoła świętej Katarzyny poliptyk na ołtarz główny. Ołtarze tworzy także w Orvieto. Do Sieny wraca w 1323 jako twórca prawie czterdziestoletni. Simone Martini osiągnął wysoką pozycje społeczną i zapewne był człowiekiem majętnym. Około roku 1335 Martini wyjeżdża na dwór papieski w Awinionie, gdzie między innymi maluje, zaginiony dziś portret Laury, ukochanej Petrarki. Ten słynny poeta przyjaźnił się z Simone Martinim. Wymieniał go, obok Giotta pośród „prawdziwych malarzy”. Związki z poezją, często przywoływane w interpretacjach dzieł malarza, były bezpośrednie. Simone Martini umiera najprawdopodobniej w Awinionie w roku 1344.

Powszechnie uważanym za dzieło najbardziej reprezentatywne dla Simone Martiniego jest Zwiastowanie z roku 1333. Dzieło to od XIX wieku jest przechowywane w Uffizi we Florencji. Wcześniej, do wieku XVI znajdowało się w miejsce, dla którego zostało wykonane to znaczy w katedrze sieneńskiej. Simone Martini wyobraził moment olśnienia i lęku Marii, poprzedzający przyjęcie zesłanej misji. Tak opisuje ten obraz Maria Skubiszewska: „Postaci Marii nadał kształt, którym wyraził całą skalę doznań – zaskoczenie, drgające lękiem napięcie, niepewność, powagę zamyślenia i smutek płynący z przeczucia wielkiego cierpienia. Emanujący od niej nastrój, przeciwstawiony atmosferze przekonywającego spokoju Gabriela oraz dynamicznej mocy Ducha świętego, stanowi wraz z nimi całość o wyrazistej, niemal literackiej wymowie. Piękno tego obrazu jest jak piękno lirycznej poezji. Formą łagodną i płynną wypowiada przeżycia najgłębsze”. Co ciekawe Simone Martini zrezygnował w Zwiastowaniu z efektów jakie mógł dać perspektywiczny rysunek. Powierzchni posadzki nie pokrył geometrycznym wzorem lecz różnokolorowymi plamami przedstawiającymi marmur. Można w tym widzieć reakcję na realizm wprowadzony w sztuce Italii przez Giotta.

Piękno twórczości Simone Martiniego silnie oddziałała na ważniejsze ośrodki gotyckiego malarstwa w Europie drugiej połowy XIV wieku. Kluczowe dla powodzenia tego malarstwa, zdaniem Marii Skubiszewskiej, było połączenie stylizacji i typizacji z poznawczą dociekliwością. Efektem tego połączenie było zespolenie idealnej wizji świata z porządkiem, jaki wyznaczyły osiągnięcia Giotta i jego naśladowców.

Arkadiusz Gryglas

Bibliografia:

Maria Skubiszewska, Malarstwo europejskie w średniowieczu IV. Malarstwo Italii w latach 1250-1400, Warszawa 1980.