Apollodoros z Damaszku - nadworny architekt Trajana
113 r., sztuka rzymska, okres cesarstwa, Forum Trajana, Rzym, Italia
Kolumna z 19 marmurowych bębnów na trzyczęściowym cokole z 8 bloków marmuru karraryjskiego (starożytna Luna), oryginalnie polichromowana
Wysokość kolumny około 30 m, średnica u dołu 3 m 70 cm, u góry 3 m 20 cm, masa 1110 ton
Wysokość cokołu ok. 5,5 m
Relief z płaskorzeźbą figuralną o długości około 200 m, spiralnie oplata kolumnę w 23 skrętach
Wewnątrz spiralne schody wiodące na platformę widokową, stworzone z 19 bloków,
o 185 stopniach, pełny obrót co 14 kroków
Schody oświetlone rozmieszczonymi spiralnie, bardzo wąskimi 43 oknami
Źródła fotografii:
Wikimedia Commons
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c2/Trajans_column_from_...
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Relief_Kolumna...
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special%3ASearch&profile...
Pomiędzy biblioteką grecką i łacińską, w centrum kamiennego forum, monumentalna, wolnostojąca kolumna, osadzona na trzyczęściowym cokole z płaskorzeźbą łupów wojennych.
Dolna, ponad metrowa część cokołu na planie kwadratu.
Na niej czworoboczna, około dwumetrowa bryła zwieńczona wysokim gzymsem.
Boki bryły pokrywają płaskorzeźby: fragmenty zbroi, łuki, tarcze.
Wśród wojennych łupów, na frontowej ścianie od południowego-wschodu, dwumetrowej wysokości, dwuskrzydłowe drzwi z brązu.
Nad nimi tablica z wyrytą łacińską inskrypcją:
SENATVS·POPVLVSQVE·ROMANVS
IMP·CAESARI·DIVI·NERVAE·F·NERVAE
TRAIANO·AVG·GERM·DACICO·PONTIF
MAXIMO·TRIB·POT·XVII·IMP·VI·COS·VI·P·P
AD·DECLARANDVM·QVANTAE·ALTITVDINIS
MONS·ET·LOCVS·TANT[IS·OPER]IBVS·SIT·EGESTVS
Senat i Lud Rzymski [oddają lub dedykują] cesarzowi, synowi Nerwy, Nerva Traianus Augustus Germanicus Dacicus, pontifex maximus, w 17 rok sprawowania trybunatu, będący sześciokrotnie uznany imperatorem, 6 razy konsulem, pater patriae, aby okazać uwielbienie dla jego wielkich osiągnięć.
W każdym narożu gzymsu, orzeł - symbol boga Jupitera.
Skrzydła rozłożone na boki przylegają do ścian.
Pomiędzy ich szponami rozpięte fryzy girland z Liśćmi Dębu.
Na gzymsie, okrągła płyta plinta z wałkiem torusa, tworzą bazę kolumny.
Na kolumnie, na osi drzwi, po skosie w prawo wznosi się pierwsza ze 155 scen ukazujących dwie zwycięskie kampanie wojenne Trajana z Dakami.
Sceny delikatnie i stopniowo rozszerzają się ku górze, postacie stają się większe.
Całość obejmuje około 2,5 tysiąca sylwetek w tym około 60 to wizerunki cesarza Trajana. Jedynie 18 scen przedstawia same bitwy.
Cesarz jest zawsze wyższy od pozostałych, ukazywany w szkarłatnym płaszczu i złotej zbroi, żołnierze w srebrnych.
Barbarzyńcy brodaci z długimi włosami. Ich krótkie odzienie często rozdarte.
Wszystkie postaci obrysowane żłobionym konturem.
Wśród dackich budowli prymitywne, samotnie stojące, pojedyncze twierdze, górskie, drewniane domostwa, opuszczone osady i zniszczone domy.
Rzymianie budują drogi, wznoszą fortyfikacje, obozy, budynki miejskie.
Pierwsza kampania w latach 101 - 102 rozpoczyna się scenami przedstawiającymi rzymskich żołnierzy nad brzegiem Dunaju, gotowych do ataku na ziemie Daków.
Scena szósta przedstawia po raz pierwszy cesarza. Bierze udział w naradzie wojennej.
Scena jest usytuowana na osi wschodniego narożnika gzymsu z orłem oraz zwrócona w kierunku Dacji i wschodzącego słońca.
W jej centrum na taborecie trybuna zasiada cesarz w towarzystwie siedzących po jego obu stronach dwóch oficerów.
Od tyłu otaczają ich dyskutujący żołnierze.
Kolejne sceny ukazują maszerujące lasami wojska, wznoszenie fortyfikacji, i pierwszą wielką bitwę.
Kampania kończy się scenami 73 - 77 prezentującymi podporządkowanie Daków i uroczyste przemówienie cesarza do legionów.
W połowie drogi do szczytu kolumny wyobrażenie skrzydlatej Wiktorii - rzymskiej bogini zwycięstwa, upamiętniającej triumf Trajana zapisem na tarczy.
W górę wiją się płaskorzeźby drugiej kampanii z lat 105 - 106.
Armia rzymska pod osłoną nocy okrętami przybywa na wybrzeże Dalmacji.
Wódz Decebal przygotowuje Daków do wojny.
Po budowie kamienno-drewnianego mostu, armia rzymska przecina Dunaj i szykuje się do konfrontacji z armią Decebala.
Po krwawej walce w kulminacyjnym punkcie działań wojennych, Decebal klęcząc pod drzewem podcina sobie gardło, spoglądając wyzywająco na stojącego przed nim rzymskiego jeźdźca.
Maksymus- generał rzymski, tratując barbarzyńców dopada dackiego wodza i odcina mu głowę.
Cesarz wystawia ją na widok żołnierzom rzymskim kończąc wojnę.
Ostatnie sceny ukazują idących na wygnanie barbarzyńców. Przed nimi bydło domowe.
Kolumnę wieńczy czworokątna wystająca belka zdobiona ornamentem wolich oczu o kształcie obłych łez.
Na niej kwadratowa płyta widokowa.
Spiralny fryz z reliefem w części najniższej ma tylko 89 cm szerokości i rozszerza się ku górze, gdzie osiąga 125 cm. Zabieg ten z daleka stwarza złudzenie oglądania postaci jednakowej wielkości. Wrażenie głębi uzyskano mieszaniem perspektywy; ujęciami budowli z lotu ptaka, a grup postaci ujęciami z boku. Głębię wzmacniała wieloplanowość przedstawień oraz umieszczenie sylwetek blisko siebie na różnych wysokościach. Figury polichromowano - wstęga fryzu mieniła się bogatymi barwami, co dodatkowo podkreślało przenikanie się planów. Na szczycie kolumny Trajan rozkazał umieścić wizerunek orła, który po śmierci cesarza zastąpiono posągiem Trajana. Jego prochy wraz z prochami jego żony Plotyny zostały złożone w złotych urnach wewnątrz cokołu. W 1587 roku na polecenie papieża Sykstusa V na kolumnie ustawiono stojący do dziś - posąg z brązu z podobizną św. Piotra.
Forum Trajana, na którym stoi kolumna to zaprojektowany przez Apollodorosa z Damaszku, monumentalny, kamienny plac miejski o 300 metrach długości i 190 metrach szerokości. Forum pełniło rolę skupiającej ludność przestrzeni publicznej - miejsca spotkań wszystkich Rzymian. Zdobiła go wspaniała architektura bibliotek, Bazyliki Ulpii, bramy w kształcie łuku triumfalnego, a także pozłacany posąg konny cesarza oraz liczne posągi jeńców dackich. Dodatkowo na półokrągłym placu, cesarz Hadrian wzniósł świątynię boskiego Trajana.
Audiodeskrypcja: Aleksandra Niedzielska-Sarnes, Barbara Szymańska, Barbara Poniatowska
Fundacja Audiodeskrypcja
www.isztuka.edu.pl
Źródła i polecane strony:
Trajan's Column (Colonna Traiana) in Rome
http://www.trajans-column.org/?page_id=15%20http://www.stoa.org/trajan/
VictoriaDacia
https://sites.google.com/site/victoriadacia/kolumna-trajana
https://sites.google.com/site/victoriadacia/-spiralna-opowiesc-o-wojnach...
Khan Academy
https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/e...
Imperium Romanum
http://www.imperiumromanum.edu.pl/kultura/architektura-rzymska/budowle-r...
National Geographic
http://www.nationalgeographic.com/trajan-column/
