Architekci: mnisi Gauzon i Hezelon z Liege
1088 – 1135 r., sztuka romańska, Cluny, Księstwo Burgundii, wschodnia Francja
Świątynia z jasnoszarego i beżowego kamienia
Długość świątyni około 188 m, szerokość korpusu nawowego 40 m, wysokość nawy głównej 29 m, najwyższej wieży około 40 m, długość dłuższego transeptu 75 m, krótszego 59 m
Opactwo Benedyktynów, Cluny, Francja
Źródła fotografii:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/Dehio_212_Cluny.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Modell_Cluny.j...
Pięcionawowa bazylika na planie krzyża kardynalskiego, kryta dwuspadowym dachem. Długie i wysokie ramię nawy głównej ponad częścią środkową, prostopadle przecinają tej samej wysokości dwa ramiona naw poprzecznych, tak zwane transepty.
Bliżej środka dłuższy, nad nim krótszy.
Nawa główna zorientowana w kierunku wschód zachód.
Od zachodu wejście główne, od wschodu miejsce na ołtarz i przestrzeń dla duchowieństwa, tak zwane prezbiterium.
Zamyka je nieco niższa półkolista apsyda, przykryta półstożkowym dachem.
Wzdłuż nawy głównej pary mniejszych naw bocznych, kryte dachami jednospadowymi. Przeszywają dłuższy transept i wtapiają się w krótszy.
Wewnętrzna nawa boczna biegnie dalej.
Obiegając apsydę tworzy obejście wokół prezbiterium, tak zwany ambit.
Wokół otoczonej nawą apsydy, pięć promieniście rozłożonych małych, półkolistych kaplic – apsydioli.
Kolejne przylegają parami do wschodnich ścian transeptów oraz zamykają ramiona krótszego. Jego końce obniżone do wysokości naw bocznych.
Z dachu transeptów w miejscu przecięcia z nawą główną, wyrastają wierze w krótszym wieża na planie ośmioboku.
W dłuższym środkowa na planie kwadratu, po jej bokach przy granicy z nawami bocznymi, nieco niższe, ośmioboczne.
Dwie najmniejsze dostawione do jej krańców od zachodu.
Wszystkie wieże kryte kilkuspadowymi dachami namiotowymi.
Ilość spadów odpowiada ilości ścian wieży.
Spomiędzy par naw bocznych, wznoszą się przyścienne filary - przypory.
Od nich po skosie w górę na ściany nawy głównej, przerzucone łuki przyporowe.
Na każdym łuku poziomy gzyms.
Trójkątne przestrzenie po bokach, pomiędzy gzymsem a łukiem, zamurowane.
Od zachodu przypory obejmują boczne ściany przedsionka na planie wydłużonego prostokąta. Przedsionek wysokością odpowiada wewnętrznym nawom.
Kryty jest dwuspadowym dachem.
Od frontu w narożach, pojedyncze, wysokie wieże na planie kwadratu.
Wznoszą się ponad dach nawy głównej.
Pomiędzy wieżami bogato zdobiony portal. Wokół drzwi schodkowe obramienie, tak zwane ościeże. Nad nim łuki - archiwolty, obiegające półkolisty tympanon.
Wyżej okrągłe okno rozety.
Przed przedsionkiem długie, prowadzące w dół schody.
Kolejne prowadzące w górę, usytuowane na granicy przedsionka i nawy głównej.
Przy nawie bocznej od północy, dodatkowe wejście na planie prostokąta, kryte dwuspadowym dachem.
Pomiędzy oknami obu zewnętrznych naw bocznych, przyścienne filary - przypory.
Ściany świątyni przepierzone oknami arkadowymi.
W wieżach transeptów podwójne, rozdzielone kolumienką.
Od południa z bazyliką bezpośrednio sąsiadowały rozległe zabudowania klasztorne. Bazylika „Cluny III” była trzecią świątynią wybudowaną na potrzeby opactwa, zastąpiła wcześniejsze kościoły, które okazały się za małe do przyjęcia mnichów i wiernych przybywających na odbywające się tu uroczystości religijne. Opactwo w Cluny w XI i XII wieku przewodziło klasztorom benedyktyńskim licznym w całej Europie, było miejscem, do którego nieustannie pielgrzymowano, odbywały się w nim zebrania duchownych i władców świeckich. Monumentalna trzecia bazylika była wyrazem niewyobrażalnego bogactwa klasztoru. Obecnie pozostał z niej jedynie fragment południowego ramienia większego transeptu z ośmioboczną wieżą i nieliczne fragmenty zachodnich murów. Usytuowanie głównego wejścia w elewacji zachodniej stało się typowe dla późniejszego budownictwa. Bazylika słynęła też z dekoracji rzeźbiarskich o formach naturalistycznych. Być może również w niej pojawiły się pierwsze rzeźbione alegorie, czyli przedstawienia idei za pomocą elementów znanych nam ze świata rzeczywistego, tak charakterystyczne dla sztuki średniowiecza.
Audiodeskrypcja Agnieszka Kramza, Barbara Szymańska, Barbara Poniatowska
Fundacja Audiodeskrypcja
www.isztuka.edu.pl
Źródła i polecane strony:
Edukacyjny film o opactwie w Cluny w języku francuskim
http://www.monuments-nationaux.fr/en/news/headlines/bdd/actu/2277/lucie-...
Historia klasztoru i opis jego architektury w języku angielskim
http://www.burgundytoday.com/historic-places/abbeys-churches/abbaye-clun...
http://www.sacred-destinations.com/france/cluny-abbey
https://www.boundless.com/art-history/textbooks/boundless-art-history-te...
http://architectural-engineering.blogspot.com/2007/06/cluny-abbey-church...
The History of Romanesque Cluny as Clarified of Excavation and Comparisions
http://www.icomos.org/monumentum/vol7/vol7_2.pdf
Historia i architektura opactwa, w jęz. franc.
http://architecture.relig.free.fr/cluny.htm
Podstawowe informacje o opactwie w Cluny, rekonstrukcja, zdjęcia współcześnie; w jęz. franc.
https://www.youtube.com/watch?v=PgJBEWq5Ues
Komputerowa rekonstrukcja opactwa w Cluny i jej omówienie; w jęz. franc.
https://www.youtube.com/watch?v=_4p8xzNIiZM
Komputerowa, trójwymiarowa, rekonstrukcja wnętrza kościoła Cluny III i jej omówienie; w jęz. franc.
https://www.youtube.com/watch?v=LZICn_PlCFg
Komputerowa, trójwymiarowa rekonstrukcja bryły kościoła Cluny III
https://www.youtube.com/watch?v=W9VG6Y1Ufoc
https://www.youtube.com/watch?v=UJiv626VfvE
Dokument filmowy o wystawie monograficznej poświęconej opactwu Cluny
https://www.youtube.com/watch?v=0sBy_mrrj7E
Amatorski film ukazujący opactwo Cluny współcześnie
https://www.youtube.com/watch?v=e62CFwqpcP4
